Seksueel misbruik van minderjarigen in de kerk: de verplichting om aangifte te doen, een echte stap vooruit?

Op 9 mei introduceerde Paus Franciscus een nieuw decreet in de canonieke wet dat de
aanklacht van seksueel geweld tegen minderjarigen verplicht stelt. Deze tekst werd door de
slachtoffers met spanning afgewacht, komt hij al zijn beloften na?

Wat verandert er?

Dit nieuwe decreet voert de verplichting in voor leden van de geestelijkheid om gevallen van
seksueel geweld tegen minderjarigen te melden en ook diegenen die verantwoordelijk zijn voor het
verbergen van dergelijke daden. Het gaat ook om het bezit en de verspreiding van
“kinderpornografisch materiaal”. Deze verplichting tot aangeven wordt toegeschreven aan de
geestelijkheid op alle niveaus. Geen enkel lid van de kerk zal in staat zijn om weg te kijken en zal de
feiten moeten melden als hij/zij zich daarvan bewust wordt. Bovendien moeten alle bisdommen
tegen 2020 beschikken over een publiek toegankelijk systeem voor het opslaan van waarschuwingen
die binnen 90 dagen moeten worden verwerkt.

Het decreet heeft ook tot doel de transparantie voor de slachtoffers te vergroten. Eerder, toen een
slachtoffer feiten meldde, werd hij of zij niet op de hoogte gehouden van de volgende stappen in de
procedure. Nu valt de pauselijke geheimhouding weg: de overlevenden moeten op de hoogte
worden gesteld van de uitkomst van het onderzoek.

Deze nieuwe bepaling van het canonieke recht komt drie maanden na de top van februari, waar alle
voorzitters van de bisschoppenconferenties bijeen zijn gekomen. Het evenement had tot doel
maatregelen te nemen om misbruik van minderjarigen beter te voorkomen. Hoewel er bij die
gelegenheid enkele slachtoffers waren gehoord, waren er weinig concrete acties ondernomen. Met
dit decreet wordt dan ook getracht een beter antwoord te bieden op de straffeloosheid die
geestelijken nog te vaak genieten. De tekst komt echter niet al zijn beloften na.

Een onvoldoende antwoord

Ook al werd er lang naar deze tekst uitgekeken en werd er een stap vooruit gezet, toch zijn de
slachtoffers er niet tevreden mee, zoals de NGO “Ending Clergy Abuse” heeft onderlijnd.
Overlevenden hekelen opnieuw de ontoereikendheid van de genomen maatregel. De meldingsplicht
gaat niet gepaard met sancties in geval van niet-naleving. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het
daadwerkelijk wordt toegepast? Als er tegen 2020 rapportagesystemen moeten worden ingevoerd,
zijn er geen aanwijzingen dat er middelen beschikbaar zijn. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze
systemen optimaal werken? De geheimhouding van de biecht zou absoluut blijven: als een priester
zich tijdens een biecht bewust wordt van een misstand, zal hij niet verplicht zijn deze te melden.
Vervormt dit niet volledig de geest van het decreet?

Bovendien blijft de kerkelijke justitie gescheiden van de menselijke justitie. De religieuze orde kan
altijd besluiten om gevallen van seksueel geweld intern te behandelen zonder de gerechtelijke
autoriteiten van de feiten op de hoogte te stellen, tenzij het gemene recht dit vereist. De slachtoffers
hoopten ook dat er een speciale rechtbank zou worden opgericht om bisschoppen te berechten die
ongestraft blijven wegens een gebrek aan voldoende jurisdictie. Ook al had de paus het in 2015
aangekondigd, dan nog wordt de oprichting ervan niet vermeld in dit decreet.

Ook de kwestie van de reïntegratie van veroordeelde priesters blijft onbeantwoord. Volgens de
apostolische brief van 26 maart 2019 wenst de paus de herroeping en de psychologische begeleiding
van de veroordeelde daders. Er worden echter geen concrete stappen in deze richting ondernomen,
behalve het controleren van het vermogen van de persoon om met kinderen om te gaan wanneer hij
of zij betrokken is.

We hadden een sterker gebaar kunnen verwachten: dat priesters, ook al werden ze maar verdacht,
automatisch zouden worden ontslagen. Deze laatsten worden namelijk te vaak van het ene bisdom
naar het andere verplaatst, zelfs van het ene naar het andere land, waar ze hun misdaden herhalen.
Overlevenden gaan nog verder: het ontslag uit de geestelijke staat moet ook gelden voor leden van
de geestelijkheid die misbruik verbergen of toestaan. Marie Collins, een overlevende en voormalig lid
van de Pauselijke Commissie voor de Bescherming van Minderjarigen, zegt niets anders: “Als een
bisschop door nalatigheid of door opzettelijk een feit te verbergen, toestaat dat een priester andere
slachtoffers blijft misbruiken, terwijl deze priester als agressor wordt erkend, moet dezelfde straf
worden toegepast als voor de dader van de agressie: de verwijdering uit de kerkelijke staat. ». Marie
Collins sloeg de deur van de commissie dicht bij zo’n gebrek aan daadkracht.

In dit nog steeds gevoelige en gespannen klimaat komt er een documentaire uit met de titel “Don’t
tell anyone”, waarin een nieuw schandaal van pedofiele handelingen van Poolse priesters, verborgen
door hun hiërarchie, aan het licht komt. De video verzamelde al snel miljoenen views. Hoeveel
schandalen zal de Kerk nog meer nodig hebben om de strijd tegen seksueel geweld tegen
minderjarigen serieus te nemen?