Een juridische analyse van de kinderbeschermingswetgeving in België

In het jongste rapport van ECPAT International wordt de seksuele uitbuiting van jongens in België onder de loep genomen aan de hand van een analyse van de huidige wetgeving inzake kinderbescherming in het land. Het laat zien hoe lacunes in bepaalde Belgische wetten kinderen, en ook jongens, blootstellen aan het risico van seksuele uitbuiting.

Na Pakistan, Hongarije, Thailand, Zuid-Korea en Sri Lanka, brengt het zesde rapport van ECPAT in het kader van het Global Boys Initiative hiaten in de Belgische wetgeving aan het licht en formuleert het aanbevelingen voor de verbetering ervan.  Samen met ECPAT België hebben we in 2021 baanbrekend onderzoek gedaan naar de seksuele uitbuiting van jongens in België.

Ons onderzoek omvatte een uitgebreide analyse van het Belgische wettelijke kader dat zich bezighoudt met verschillende misdrijven in verband met seksuele uitbuiting en misbruik van kinderen, met een focus op jongens. De wetgevingsanalyse maakte gebruik van een standaard checklist van ongeveer 120 punten en subitems, gemaakt door ECPAT International voorhet Global Boys Initiative.

Ons onderzoek omvatte een uitgebreide analyse van het Belgische wettelijke kader dat verschillende misdrijven aanpakt die verband houden met seksuele uitbuiting en misbruik van kinderen, met een focus op jongens. De wetgevende analyse maakte gebruik van een standaard checklist met ongeveer 120 punten en sub-punten die door ECPAT International voor het Global Boys Initiative werd opgesteld.

Hoe stelt de Belgische wetgeving seksuele uitbuiting van kinderen strafbaar?

Het Belgisch Wetboek van Strafrecht bevat verschillende bepalingen die de seksuele penetratie van minderjarigen jonger dan 16 jaar strafbaar stellen.

Het was bemoedigend om op te merken dat deze bepalingen genderneutraal waren, wat betekende dat jongens en meisjes dezelfde rechten en bescherming zouden genieten. Meisjes krijgen echter extra bescherming en aandacht onder verschillende internationale verdragen die België heeft geratificeerd, zoals het Verdrag van Istanbul.

De Belgische wet bepaalt dat kinderen tussen de 14 en 16 jaar weliswaar kunnen instemmen met geslachtsgemeenschap, maar dat deze nog steeds strafbaar zal zijn, zij het met een lichtere straf. Deze wet is problematisch in gevallen van niet-toestemming, zoals seksuele uitbuiting en misbruik van kinderen, waarbij de bewijslast van het ontbreken van toestemming bij het kind ligt.

Het afschuiven van de verantwoordelijkheid op het slachtoffer kan zeer nadelig zijn en mogelijk leiden tot revictimisatie van het kind, waardoor zijn trauma wordt verergerd, en hem ervan kan weerhouden aangifte te doen uit angst voor represailles of om niet te worden geloofd.

Mensenhandel – de meest gedocumenteerde vorm van seksuele uitbuiting van kinderen in België

Jongens kunnen via allerlei face-to-face- en onlineplatforms worden benaderd (grooming in het Engels) en slachtoffer worden van mensenhandel of worden verkocht met het oog op seksuele uitbuiting.

Uit het jaarverslag 2020 van Myria over mensenhandel en mensensmokkel blijkt dat de Belgische politie in 2019 meer dan 300 mensenhandelmisdrijven heeft geregistreerd, waarvan meer dan de helft seksuele uitbuiting tot doel had [1].

Hoewel mensenhandel de meest gedocumenteerde vorm van seksuele uitbuiting van kinderen in België is, is er geen gecentraliseerde databank met uitgesplitste en vergelijkbare gegevens, met name per geslacht. Dergelijke gegevens zijn van cruciaal belang om te begrijpen hoeveel jongens en meisjes het slachtoffer zijn van kinderhandel met het oog op seksuele uitbuiting, en welke middelen moeten worden ingezet om deze problemen in het hele land beter te voorkomen en aan te pakken.

De Belgische nationale wetgeving stelt de handel in kinderen voor seksuele doeleinden effectief strafbaar, in overeenstemming met de internationale normen. Het verbiedt echter niet de verkoop van kinderen voor seksuele doeleinden, wat kinderen in dergelijke situaties bijzonder kwetsbaar maakt.

De nationale wetgeving van België stelt de handel in kinderen voor seksuele doeleinden effectief strafbaar, in overeenstemming met de internationale normen.

Zijn de wetten op online materiaal voor seksueel misbruik van kinderen uitgebreid genoeg?

De seksuele uitbuiting van jongens beperkt zich niet tot de fysieke omgeving – ze kunnen ook worden uitgebuit in de online omgeving voor de productie van materiaal voor seksueel misbruik van kinderen.

Een analyse uit 2018 uitgevoerd door ECPAT en Interpol analyseerde een miljoen items over seksueel misbruik en uitbuiting van kinderen en ontdekte dat waar het geslacht van het slachtoffer werd geregistreerd, 30,5% jongens waren [2].

De huidige wetgeving in België omvat een uitgebreide strafbaarstelling van verschillende misdrijven in verband met seksuele uitbuiting van kinderen, gaande van productie tot bezit. De definitie van wat online materiaal van seksueel misbruik van kinderen is, heeft echter alleen betrekking op visueel materiaal zoals afbeeldingen of video’s en sluit niet-visueel materiaal uit, zoals materiaal dat in geschreven of gesproken vorm is.

Welke ondersteunende diensten zijn beschikbaar?

Van hulplijnen tot opvangcentra, veel ondersteunende diensten zijn beschikbaar in België en worden beheerd door verschillende organisaties.

Naar schatting is 90% van de slachtoffers die in de vijf Belgische opvangcentra voor slachtoffers van seksueel geweld worden opgenomen, vrouw. Hoewel mannen een relatief klein deel van deze slachtoffers uitmaken, zijn de gegevens waarschijnlijk vertekend vanwege sociale stigmatisering en gendernormen, die bijdragen tot de onderrapportering van seksuele misdrijven bij mannelijke slachtoffers.

Hulplijnen zijn ook 24 uur per dag, 7 dagen per week beschikbaar in de drie hoofdtalen van België en worden beheerd door de verschillende taalgemeenschappen.

Het feit dat veel partijen betrokken zijn bij de bescherming van minderjarige slachtoffers van mensenhandel of seksuele uitbuiting kan echter schadelijke gevolgen hebben. Het gebrek aan systematische uitwisseling van informatie vormt een belangrijke belemmering voor het identificeren en ondersteunen van potentiële slachtoffers.

Wat hebben jongens nodig in België?

Uit de gegevens in het rapport over jongens in België blijkt dat ondanks het bestaan van relatief sterke kinderbeschermingswetten, bepaalde lacunes in de wetgeving moeten worden weggewerkt om kinderen zo volledig mogelijk te beschermen.

Enkele van de aanbevelingen in dit rapport zijn:

– Het opheffen van de bewijslast van het ontbreken van toestemming voor minderjarigen van 14 tot 18 jaar;

– Het uitbreiden van de bepalingen om alle vormen van online seksuele uitbuiting van kinderen strafbaar te stellen, met inbegrip van niet-visuele vormen van seksuele uitbuiting van kinderen;

– Toekomstige opvangcentra moeten worden opgericht met een genderbewuste aanpak die rekening houdt met de verschijningsvormen van seksuele uitbuiting van jongens en de specifieke belemmeringen waarmee zij worden geconfronteerd bij de toegang tot zorg en in het herstelproces.

Lees hieronder het volledige rapport.

[1] Myria: Jaarverslag 2020

[2] ECPAT en Interpol: naar een wereldwijde indicator voor niet-geïdentificeerde slachtoffers van materiaal voor seksuele uitbuiting van kinderen.

Om de seksuele uitbuiting en misbruik van kinderen effectief te bestrijden, is communicatie van essentieel belang. Maar hoe kunnen we ervoor zorgen dat het bijdraagt aan een effectieve bescherming van de slachtoffers? Ten eerste door het eens te worden over de gebruikte woordenschat. Er bestaan immers nog steeds veel meningsverschillen en onduidelijkheden over de bestaande begrippen. Termen als “pedofiel”, “kinderprostitutie” en “kinderporno” worden steeds vaker bekritiseerd als onnauwkeurig, schadelijk of stigmatiserend voor kinderen. Afhankelijk van de gebruikte woorden zullen er echter verschillende beelden en percepties ontstaan. Een adequaat gebruik van de termen is dus noodzakelijk om coherente wetten en beleidslijnen uit te vaardigen voor de aanpak van deze kwesties.

Het doel van dit document is het definiëren van een aantal sleutelbegrippen, die ECPAT België aanbeveelt om te voorkomen dat er enige schade wordt toegebracht aan de slachtoffers.

De COVID-19 pandemie heeft een ongekende impact op de hele wereld. Terwijl de planeet stilstaat, blijven
daders van seksuele uitbuiting actief en trachten ze door de mazen van het net te glippen. De huidige
gezondheidscrisis en bijhorende gevolgen, vergemakkelijken geweld, met name tegen kinderen. Wat is de
impact van COVID-19 op kinderen? Wat kan er worden gedaan om hen te beschermen, vooral tegen seksuele
uitbuiting en misbruik?

Lees meer

Het ECPAT-netwerk heeft een nieuwe studie gepubliceerd waarin de kwaliteitsnormen voor de melding van seksuele uitbuiting van kinderen in de reis- en toerismesector worden beschreven. Sinds 2014 is het platform www.dontlookaway.report steeds succesvoller geworden. Het omvat nu rapportagelijnen uit meer dan 20 landen over de hele wereld. Om deze sites goed te laten functioneren en klachten goed op te kunnen volgen, zullen de leden nu aan een aantal kwaliteitscriteria moeten voldoen. Hetzelfde geldt natuurlijk voor de Belgische site “Ik zeg STOP!

Lees meer

Zijn de (inter)nationale meldingsmechanismen efficiënt voor het verzamelen van meldingen van seksuele uitbuiting van kinderen op het gebied van reizen en toerisme? Welke verbeteringen zijn nodig om ervoor te zorgen dat de door reizigers verstrekte informatie kan worden gebruikt in onderzoeken en kan leiden tot vervolging?

ECPAT is verheugd de publicatie aan te kondigen van een nieuwe studie die tot doel heeft informatie te verzamelen en te vergelijken met betrekking tot het internationale meldingsplatform (dontlookaway.report) en de nationale rapportageportalen (Oostenrijk, België, Duitsland en Nederland).

Lees meer

Hoeveel mensen zouden bereid zijn om gevallen van seksuele uitbuiting in het buitenland te melden? Om deze vraag te beantwoorden, vroegen we het aan 1081 deelnemers uit Oostenrijk, België, Frankrijk, Duitsland, Frankrijk en Nederland.

De interessante conclusies van het onderzoek zijn gepubliceerd in een nieuwe studie, die ons in staat stelde een beter inzicht te krijgen in de obstakels die het melden van verdachte situaties van seksuele uitbuiting van kinderen in de weg staan. Als u 40 pagina’s niet wilt lezen, hebben we het u met deze brochure gemakkelijker gemaakt.

Lees meer

Stel je een Nigeriaanse minderjarige voor die met valse documenten tot prostitutie gedwongen wordt. Of kinderen die gedwongen worden om diefstal te plegen in georganiseerde bendes. Deze minderjarigen zijn niet alleen het slachtoffer van mensenhandel, maar zijn ook daders van misdrijven die onder dwang zijn gepleegd. Kan de rechter ze vervolgen? Ja, maar sinds 1 juli 2019 kunnen deze slachtoffers niet meer worden gestraft voor misdrijven die het gevolg zijn van hun uitbuiting.  

Lees meer


Op 9 mei introduceerde Paus Franciscus een nieuw decreet in de canonieke wet dat de
aanklacht van seksueel geweld tegen minderjarigen verplicht stelt. Deze tekst werd door de
slachtoffers met spanning afgewacht, komt hij al zijn beloften na?

Lees meer

Ja, in een arrest van 25 september jl. heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Brussel een man veroordeeld wegens verkrachting van een minderjarige, zonder dat de auteur fysiek contact had gehad met zijn slachtoffer, waarbij het misbruik plaatsvond via een webcam. Een vonnis dat hopelijk een precedent schept omdat het het idee wegvaagt dat verkrachting niet “op afstand” kan worden gepleegd, zoals het geval is met nieuwe technologieën. Lees meer… 

Sinds enkele weken zweven critici rond Petit Paul, een stripboek gemaakt door Bastien Vivès. Dit volwassen boek vertelt het verhaal van een 10-jarige jongen wiens bijzonderheid is dat hij een oversized sex heeft. Omdat het zeer expliciete seksuele handelingen tussen een kleine jongen en volwassen vrouwen illustreert, heeft dit stripboek terecht veel lezers geschokt. Lees meer…